การฝึกเป่าแคนลายภู่ตอมดอก(ลายใหญ่)

การเป่าแคน ลายภู่ตอมดอก(ลายใหญ่)

ััั

             ลายภู่ตอมดอก ลายภู่ตอมดอกดั้งเดิมจริงๆแล้วเป็นลายทางสั้นที่เลียนแบบเสียงของสัตว์ในธรรมชาติ คือ แมลงภู่ ซึ่งคนอีสานจะเรียกว่า "แมงภู่" ตัวสีน้ำเงินแก่มองดูจนขียว เวลาบินตอมดอกไม้จะมีเสียงดังหึ่งๆ วนเวียนอยู่รอบๆดอกไม้แล้วค่อยๆบินวนเข้าวงในดอกไม้จนในที่สุดก็โฉบเอาเกสรดอกไม้ออกไป ลักษณะเสียงของแมลงภู่จะมีทำนองลีลาช้าๆ ก่อนแล้วจะเร็วกระชั้นเข้าในที่สุด หมอแคนผู้มีอารมณ์ศิลปินได้ดัดแปลงกิริยาอาการทางธรรมชาติของแมลงภู่นี้ออกมาเป็นทำนองของเสียงดนตรี โดยมุ่งเลียนแบบเสียงของหมู่แมงภู่ที่กำลังบินหึ่งๆ อยู่นอกก่อนช้าๆ แล้วค่อยกระชับเข้ามาตามลำดับ จนในที่สุดถึงจุดที่แมงภู่ขย้ำดอกไม้อย่าเมามัน เมื่อฟังลีลาของเสียงแคนจะได้ยินเป็นเสียงเล็กเสียงน้อย มีการเล่นเสียงเป็นกรณีพิเศษให้เหมือนกับเสียงแมลงภู่ที่กำลังตอมดอกไม้จริงๆ ความละเอียดบรรจงของเสียงแคนจะเหมือนคุณลักษณะของหมู่ภมรทั้งหลายที่พยายามดูดหรือนำเอาน้ำหวานจากเกสรไปโดยไม่ให้เกิดการชอกช้ำ ความสามารถของหมอแคนในช่วงนี้จึงเปรียบเหมือนความประณีตและสมบูรณ์ด้วยศิลปะในชั้นเชิงการเคล้าเกสรของหมู่ภมรที่ฉลาดนั่นเองในระยะหลังต่อมาได้มีผู้นำเอาลีลาอาการของหมู่ภมรนี้ไปดัดแปลงเป็นทำนองแคนขึ้นใหม่ โดยบรรเลงเป็นแนวทำนองแบบลายทางยาวที่มีเนื้อหาคล้ายทำนองเดิม สามารถนำไปบรรเลงได้ทั้งในทำนองลายใหญ่และลายน้อย สำหรับในเนื้อหานี้จะเสนอการเป่าในแนวของลายใหญ่ทางยาว ดังนี้

โน้ตทำนอง ลายภู่ตอมดอก (ลายใหญ่)

คำแนะนำวิธีฝึกการใช้ลม

    1. การใช้ลม ให้ทำริมฝีปากห่อเข้าและให้จรดกับรูปากเป่าที่เต้าแคนให้แน่น   ขณะเป่าลมเข้าหรือดูดลมออกให้ผันลิ้นคล้ายกับจะเปล่งคำว่า แลนแดน ให้เป็นเสียงสั้นที่สุด โดยเน้นการใช้ลมให้หนักที่โน้ตตัวสุดท้ายของห้อง  และสำเนียงของคำว่า แลน และ แดน จะมีระดับเสียงสูง – กลาง – ต่ำ เปลี่ยนไปตามระดับเสียงของตัวโน้ต

       2. ขณะเป่าลมเข้าหรือดูดลมออก ให้กระดกปลายลิ้นขึ้นปิดเพดานเพื่อกันลมไว้แล้วปล่อยออกมาเป็นจังหวะตามจำนวนตัวโน้ตที่มีในแต่ละห้องเพลง เช่น  ถ้ามีตัวโน้ต 1 ตัว ก็จะเป่าเข้าหรือดูดออกเพียง 1 ครั้ง หรือถ้ามีตัวโน้ต 4 ตัว ก็จะเป่าเข้าหรือดูดออก สี่ครั้ง ดังนี้เป็นต้น

3. วิธีใช้ลม ตามตัวอย่างนี้เรียกว่า การเป่าตัด หรือ เป่าตัดลม 

คำอธิบายแบบฝึก

1.  ให้ฝึกเป่าลมเข้าและดูดลมออกตามคำแนะนำในเบื้องต้น
2.  ขณะเป่าลมเข้าหรือดูดลมออกให้ผันลิ้นคล้ายกับจะเปล่งคำว่า แลน และ แดน สลับกันให้เป็นเสียงสั้นที่สุด

แบบฝึกที่ 1

     เป่าเกริ่นทำนอง   ด.......…ร………….ม…………

- ลฺ  - ลฺ

ลฺ ลฺ - ม

-ม ซ  ม

ร มซ ม

- ลฺ  -  -

ลฺ ลฺ - ร

- ร  ด ร

ม ร ด ร

แบบฝึกที่ 2

- ลฺ  - ทฺ

ลฺ ลฺ - ม

-ม ซ  ม

ร มซ ม

- ลฺ - ทฺ

ลฺ ลฺ - ร

- ร  ด ร

ม ร ด ร

แบบฝึกที่ 3

- ล ซ ม

ซร ม ด

- ด ร ซ

ร มซ ม

- ล ซ ม

ซร ม ด

- ด ร ซ

ร มซ ม

แบบฝึกที่ 4

- ลฺ - ร

ลฺ ด ลฺ ด

- ด ร ซ

ร มซ ม

- ลฺ - ร

ลฺ ด ลฺ ด

- ด ร ซ

ร มซ ม

แบบฝึกที่ 5

- ล ซ ม

ซ ลซ ล

- ล ดํ รํ

ดํ ลซ ล

- ล ซ ม

ซ ลซ ล

- ล ดํ รํ

ดํ ลซ ล

แบบฝึกที่ 6

- ม ซ ด

ร มซ ม

- ม ซ ล

ซ มร ม

- ม ซ ด

ร มซ ม

- ม ซ ล

ซ มร ม

แบบฝึกที่ 7

- ลฺ ด ร

ม ร ด ร

- ร ด ร

ม ร ด ร

- ลฺ ด ร

ม ร ด ร

- ร ด ร

ม ร ด ร

แบบฝึกที่ 8

- ล ซ ม

ซร ม ด

- ด ร ซ

ร มซ ม

- ล ซ ม

ซร ม ด

- ด ร ซ

ร มซ ม

แบบฝึกที่ 9

- ลฺ - ร

ลฺ ด ลฺ ด

- ด ร ซ

ร มซ ม

- ลฺ - ร

ลฺ ด ลฺ ด

- ด ร ซ

ร มซ ม

แบบฝึกที่ 10  ให้ฝึกเป่าแบบฝึกที่ 1-9 ต่อเนื่องกันจนจบบท

- ล  - ล	ล ล - ม	-ม ซ  ม	ร มซ ม	- ล  -  -	ล ล - ร	- ร  ด ร	ม ร ด ร
- ล  - ท	ล ล - ม	-ม ซ  ม	ร มซ ม	- ล - ท	ล ล - ร	- ร  ด ร	ม ร ด ร
- ล ซ ม	ซร ม ด	- ด ร ซ	ร มซ ม	- ล ซ ม	ซร ม ด	- ด ร ซ	ร มซ ม
- ล - ร	ล ด ล ด	- ด ร ซ	ร มซ ม	- ล - ร	ล ด ล ด	- ด ร ซ	ร มซ ม
- ล ซ ม	ซ ลซ ล	- ล ดํ รํ	ดํ ลซ ล	- ล ซ ม	ซ ลซ ล	- ล ดํ รํ	ดํ ลซ ล
- ม ซ ด	ร มซ ม	- ม ซ ล	ซ มร ม	- ม ซ ด	ร มซ ม	- ม ซ ล	ซ มร ม
- ล ด ร	ม ร ด ร	- ร ด ร	ม ร ด ร	- ล ด ร	ม ร ด ร	- ร ด ร	ม ร ด ร
- ล ซ ม	ซร ม ด	- ด ร ซ	ร มซ ม	- ล ซ ม	ซร ม ด	- ด ร ซ	ร มซ ม
- ล - ร	ล ด ล ด	- ด ร ซ	ร มซ ม	- ล - ร	ล ด ล ด	- ด ร ซ	ร มซ ม

ตัวอย่างการฝึกเป่าแคนลายภู่ตอมดอก

โดยนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 5